Kazimierz Taczanowski
Na przełomie XX i XXI wieku, kiedy weszliśmy do strefy Schengen, okazało się, że nie istnieje już granica na Odrze i Nysie Łużyckiej. Wystarczy przekroczyć ową granicę na dowód osobisty, by jechać niemal przez całą Europę aż do Lizbony w Portugalii. Sam pas graniczny można przekroczyć bez żadnej kontroli. A przecież w poprzednim systemie władze PRL-u krzyczały, że granicy na Odrze nikomu nie oddamy. Istniał nawet zakaz fotografowania pasa granicznego, co obecnie nie jest już przez nikogo przestrzegane. To był nasz największy honor. Aż do dzisiaj w kościołach istnieje pamięć o Rocie Marii Konopnickiej, która głosiła, że Niemiec nie będzie pluć nam w twarz, choć jak to jest, gdy Polska z Niemcami obecnie jest sojusznikami w NATO? Przecież nawet w komunie Rota Marii Konopnickiej stała w sprzeczności do tych rzekomo dobrych Niemców z DDR.
Drugą sprawą jest obecna postawa młodego pokolenia nie tylko Polaków, ale i Europejczyków, dla których ważniejszy jest Internet, nowe technologie, telefony komórkowe czy kosmiczne satelity. Młode panienki będą wolały kupić sobie nowy model spodni jeansowych, niż myśleć o zamierzchłej przeszłości, i to sprzed 100 lat (po prostu porażka – takie będzie młodzieżowe podsumowanie).
Już w tym momencie dostrzegamy jakąś nierealność w podejściu do historii, także tej lokalnej, kiedy to Konstanty Ildefons Gałczyński napisał, że żołnierze z Westerplatte czwórkami do nieba szli, choć dopiero po wielu latach zauważono, że prawda była nieco inna. Papież Jan Paweł II mówił, że każdy młody Polak powinien mieć swoje Westerplatte, od którego nie powinien zdezerterować. Tyle że strona niemiecka ten wątek podchwyciła, papieża Polaka pochwaliła, dodając, że po drugiej stronie walczyli także ci, którzy mieli swój „etos z Westerplatte”, choć dzisiaj można by się zastanawiać, co to był za „etos”. Dalej Polacy podawali jako patrona szkół w PRL-u „obrońców Monte Cassino”, choć po czasie zorientowano się, kto był w tym miejscu obrońcą. Niemieccy weterani owej bitwy z pewnością nie kryli satysfakcji. Gdy papież Benedykt XVI przybył pomodlić się na cmentarzu Monte Cassino, niektórym Polakom bardzo to wadziło, a przecież papież rodem z Niemiec również miał prawo pomodlić się za tych, którzy zginęli podczas niemieckiej okupacji państwa włoskiego.
A co z powstańcami wielkopolskimi? Pamiętam, jak w okresie PRL-u jakże często po cichu w wielu lokalnych rozmowach powątpiewano w liczbę kombatantów-powstańców (z roku na rok było ich po prostu coraz więcej). Niektórym przypomniała się nawet historia spod Borodino, kiedy to w 1912 roku pojawili się 100-letni bohaterowie walki (ówcześni kombatanci), będący podczas bitwy z Napoleonem zwykłymi niemowlakami. Niestety z przykrością należałoby stwierdzić, że wielu owych rzekomych polskich „kombatantów” z powstania wielkopolskiego 1918/1919 nie pamiętało nawet miejsc, w których mieli walczyć z niemieckim okupantem, nie mówiąc już o dokumentach historycznych potwierdzających owe wydarzenia sprzed 100 lat. W kolejkach przed wieloma sklepami w PRL-u dochodziło nawet do gorszących scen, kiedy zebrało się za dużo owych kombatantów i jeden drugiego pytał: „gdzie Pan walczył?” w kontekście ośmieszenia swojego rozmówcy. Dzisiaj po latach to jest już nikomu niepotrzebna historia, tak jak owa nieszczęsna skrzywdzona życiowo Halka opisana przez Stanisława Moniuszkę w znanej operze. Konstanty Ildefons Gałczyński w jednym ze swoich utworów zatytułowanym Zaczarowana dorożka był bardzo realny, mówiąc: „dla zakochanych i dla zawianych, którym do domu nie spieszy się”. W kontekście tego utworu, mając na uwadze czasy PRL-u i licznych zapijaczonych niestety ówczesnych obywateli, można było zastanowić się nad sensem kultywowania powstania wielkopolskiego z lat 1918-1919, które owszem było bardzo piękne i wartościowe, ale pytanie – dla kogo?
Nota o autorze
Kazimierz Taczanowski – historyk, regionalista, zajmujący się genealogią, historią wojskowości, historią religii.