Pierwszy Sejm po latach niewoli

Powstanie Wielkopolskie doczekało się wszechstronnego opracowania w licznych publikacjach historycznych, zostało również spopularyzowane w wydawnictwach albumowych, źródłowych, kolejnym rocznicom towarzyszą wystawy oraz okolicznościowe spotkania. W cieniu wydarzeń z ostatnich dni grudnia 1918 roku pozostają obrady Sejmu Dzielnicowego zwołanego do Poznania w dniach 3—5 grudnia 1918 roku — pierwszego polskiego sejmu po latach niewoli.

Obrady sejmu były dla Polaków zaboru pruskiego wydarzeniem politycznym najwyższej rangi, z drugiej zaś strony okazją do zamanifestowania swych patriotycznych i narodowych uczuć. Zwołanie sejmu do Poznania, stolicy regionu, w którym polskości przez dziesięciolecia wypowiadano ostrą walkę, było wydarzeniem bez precedensu, a jego nadzwyczajność wynikała również z faktu, że prace przygotowawcze i obrady przeprowadzono w warunkach formalnej przynależności tych ziem do państwa niemieckiego.

Sejm mógł zostać zwołany dzięki powstaniu okoliczności sprzyjających ożywieniu działalności narodowej, a przede wszystkim dzięki sukcesowi rewolucji niemieckiej i jej rozprzestrzenianiu się na terenach całego państwa pruskiego.

Oprócz organizacji młodzieżowych skautingu i towarzystw sportowych wzrosła aktywność nielicznej w Poznaniu inteligencji skupiającej się wokół działaczy kół poselskich do parlamentów Pruskiego i Rzeszy, które to koła łącząc się utworzyły Komitet Obywatelski, przekształcony po zwycięstwie rewolucji w Radę Ludową. Inicjatywa zwołania sejmu wyszła z kręgów działaczy Rady Ludowej, którym zależało na jej zalegalizowaniu. W odezwie z 14 listopada określa się główne cele sejmu, który:

1) wybierze NRL jako zwierzchnią władzę aż do chwili objęcia dzielnic zaboru pruskiego przez rząd polski,

2) określi zasady sprawowania władzy przez NRL,

3) zatwierdzi żądania narodowe wielokrotnie wypowiadane przez  Koło Polskie.

Działacze poznańscy od samego początku występowali konsekwentnie w obronie interesów ludności polskiej mieszkającej poza granicami Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Znalazło to wyraz między innymi w reprezentacji w Sejmie wszystkich skupisk Polaków z terenu Rzeszy. Na ogólną liczbę 1339 delegatów Poznańskie reprezentowało 526, Górny Śląsk 431, Prusy Zachodnie 262, Prusy Wschodnie 47, emigrację podzieloną na „z lewej i prawej strony Łaby" łącznie 133 delegatów.

Fragment artykułu Tadeusza Adama Jakubiaka. "Przegląd Wielkopolski" nr 2 rok 1987 (pierwszy rok po wznowieniu tego tytułu przez Wielkopolskie Towarzystwo Kulturalne przy współudziale Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół nauk i Okręgu Wielkopolskiego Polskiego Klubu Ekologicznego).

Pełen tekst -  zob. plik do pobrania niżej...